TEMATY WSPÓLNE – Festiwal Myśli, pierwsze rozdanie:
MIEJSKIE TRANSFORMACJE: Architektura, ludzie, literatura
Temat tego festiwalu nie jest ważny. „Politycy umieszczają go na ostatnim miejscu listy swoich priorytetów. Przeszkadza w robieniu interesów przedsiębiorcom. Nie rozpala umysłów. Można zapytać przechodnia na ulicy: Nie przeszkadza to panu [pani]? i pokazać palcem: człowiek machnie ręką” – tak Filip Springer rozpoczyna „Wannę z kolumnadą. Reportaże z polskiej przestrzeni”. Temat tego festiwalu nie jest ważny, chociaż jest istotną częścią życia wielu Europejczyków.
Springer, pisząc o brzydocie i „marnotrawstwie” przestrzeni w Polsce, rozpoczął ważką dyskusję o miejscach, w których mieszkamy. Być może nie jest to temat pierwszoplanowy, nie dominuje debaty medialnej i publicznej (czyli również rozmów „pod osiedlowym kioskiem”). Dziwnie się składa, że tak mało osób aktywnie włącza się do dyskusji na temat im najbliższy – wychodzę po bułki, idę do pracy, przemierzam moje miasto piechotą/rowerem/autobusem/samochodem, patrzę na to, co mnie otacza, a jednak nie widzę. Brak nam narzędzi rozpoznawania i nazywania problemów w miejskiej przestrzeni, być może i wyobraźni, która podpowie, jak żyć lepiej i piękniej „na mojej ulicy, na moim osiedlu”.
Pierwsze rozdanie TEMATÓW WSPÓLNYCH – Festiwalu Myśli stawia sobie za zadanie dostarczenia i zaprezentowania wspomnianych narzędzi. TEMATY WSPÓLNE pragną przede wszystkim zachęcić mieszkańców miast, czy to Olsztyna czy Berlina, do zabrania głosu we własnej, miejskiej sprawie.
Jak zmieniały się i zmieniają się miasta po zmianie ustrojowej? Kto decyduje o ich kształcie – politycy, biznesmeni, mieszkańcy? Jak mieszkać lepiej – w zaciszu mieszkania oraz pośród innych? Czego potrzebuje miasto, by harmonijnie się rozwijać? W jakiej przestrzeni mieszka się lepiej? W jakich kierunkach rozwijają się europejskie miasta i w jaki sposób Olsztyn dołączyć może do najlepszych trendów? Co to jest dobra architektura, przyjazna urbanistyka i rozważne planowanie przestrzeni?
W czym może nam pomóc literatura? W jaki sposób opowiada się o miejskiej przestrzeni? Jak mówić o zmianach, których pragniemy? Jak przekonywać innych? Jak myśleć i marzyć o innym mieście? I wreszcie, zbierając te wszystkie pytania w jedno, cytujemy piosenkę Jacka Poniedzielskiego: „Jak można, jak trzeba, jak chcemy żyć” i mieszkać?
Podczas pierwszego rozdania TEMATÓW WSPÓLNYCH – Festiwalu Myśli odwołamy się do doświadczeń przede wszystkim miast polskich i niemieckich, zwłaszcza do będącego jednym z laboratoriów miejskiej przyszłości Berlina. Stolica Niemiec, która odziedziczyła po ustroju socjalistycznym przestrzeń podobną do warszawskiej, radomskiej czy kijowskiej, musi radzić sobie w warunkach globalnej gospodarki oraz rosnących nierówności społecznych. „Arm, aber sexy” (Biedny, choć seksowny) Berlin jest niepowtarzalną i żywą miejską tkanką, której zmiany łatwo obserwować. Jest również domem wielu aktywnych i zaangażowanych mieszkańców, których język i wyobraźnię można podpatrywać.
TEMATY WSPÓLNE nie śmią marzyć o zmianie języka debaty publicznej i rozbudzeniu nowej przestrzennej świadomości. Mają jednak nadzieję, że poprzez organizowane dyskusje, warsztaty, filmy i wystawy choć na chwilę spowodują, że niektórzy mieszkańcy Olsztyna inaczej spojrzą na własne miasto, być może poczują się w nim mniej zadomowieni, otrząsną się z rutyny i poczują potrzebę świadomego wpływu na zachodzące wokół zmiany. Jakby na przekór smutnej konstatacji Filipa Springera, że Polska jest tam, gdzie brzydko i niewygodnie żyć, że „gdy znów pojawi się obojętność na to, co dookoła, będziemy wiedzieli, że jesteśmy u siebie. Że jesteśmy w domu”.